Gujju Gujarati We provide gujjuness in gujarati
દશાવતાર એટલે વિષ્ણુના દસ અવતાર. શ્રીમદ્દ ભાગવતમાં વિષ્ણુના મુખ્ય દસ અવતારોનો ઉલ્લેખ છે. હિન્દૂ ધર્મમાં ભગવાન વિષ્ણુને સૃષ્ટિના પાલક ગણવામાં આવે છે. જ્યારે જ્યારે માનવજાતિને કે દેવોને કષ્ટ કે ભય ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે ત્યારે વિષ્ણુ અવતાર લે છે અને સંકટ ટાળે છે. વિષ્ણુના આવા મુખ્ય દસ અવતારોને દશાવતાર કહેવામાં આવે છે. જેમાં નીચેના દસ (બલરામ અને બુદ્ધના ભેદને ધ્યાનમાં લેતા ૧૧) અવતારોનો સમાવેશ થાય છે,જે પૈકીનો કલ્કિ અવતાર ભવિષ્યમાં થવાનો છે અને બાકીના બધા જ અવતારો અવતરી ચુક્યા છે.
દશાવતાર પૈકીના પહેલા ચાર અવતારો સત્યયુગમાં થઈ ગયા. તે પછીના ત્રણ તેત્રાયુગમાં થયા અને પછીના એક દ્વાપરયુગમાં અને છેલ્લા બે અવતાર કલિયુગ, કલ્કિ અવતાર, કે જે હજુ વિષ્ણુએ લીધો નથી તે સાંપ્રત યુગમાં એટલે કે કલિયુગમાં થશે. શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ અને વિષ્ણુ પુરાણ મુજબ કલિયુગના અંતમાં ભગવાન કલ્કિ રૂપે અવતરશે અને પૃથ્વિ પરથી અનિષ્ટોનો નાશ કરશે. ત્યાર બાદ મહાપ્રલય આવશે અને નવા યુગચક્રની શરૂઆત થશે.
વિષ્ણુ નામની ઉત્પત્તિ,માનવામાં આવે છે કે વિષ્ણુ શબ્દ મુખ્યત્વે વિષ ધાતુથી ઉત્પન્ન થયો છે. નિરુક્ત 12.18 માં, યસ્કાચાર્યે વ્યાપતિના અર્થમાં વિષ્ણુ શબ્દ લીધો છે અને તેને નિષ્કર્ષ ગણાવ્યો છે.વૈકલ્પિક રીતે વિષ ધાતુનો અર્થ ઘૂંસપેંઠ માટે પણ લેવામાં આવ્યો છે, કારણ કે તે એક પાસું હોવાને કારણે સર્વત્ર ઘૂસી ગયું છે. આદિ શંકરાચાર્યએ, તેમના વિષ્ણુ સહાસત્ર્નામ-ભાષ્યમાં મુખ્યત્વે વ્યાપક શબ્દનો અર્થ માન્યો છે, અને સ્પષ્ટપણે તેની વ્યુત્પત્તિ તરીકે લખ્યું છે કે વિષ્ણુએ નુકપ્રતિમંત વિષ્ટા ધાતૂનું સ્વરૂપ છે, જે પ્રવર્તિત અર્થ દર્શાવે છે.
વિષ્ણુનો અર્થ,વિષ્ણુ પુરાણ કહે છે કે તે મહાત્માની શક્તિ આખા વિશ્વમાં પ્રવેશી છે. તેથી તેને વિષ્ણુ કહેવામાં આવે છે, કારણ કે વિષ ધાતુ એટલે પ્રવેશ કરવો. આચાર્ય સયન, શ્રીપદ દામોદર સતાવલેકર અને મહર્ષિ દયાનંદ સરસ્વતી જેવા ઋગ્વેદના અગ્રણી વિવેચકો દ્વારા પણ આ જ માનવામાં આવે છે.આમાંથી સ્પષ્ટ થાય છે કે આ શબ્દ વિષ ધાતુ પરથી આવ્યો છે અને તેનો અર્થ સાર્વત્રિક છે.
ધાર્મિક કથા, નારાયણને વૈદિક કાળથી સમગ્ર વિશ્વની સર્વોચ્ચ શક્તિ અને નિયંત્રણ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે. ન્યાય, અન્યાયનો નાશ કરવા અને માનવીઓ, એટલે કે મનુષ્યની પરિસ્થિતિઓ અનુસાર સાચો માર્ગ અપનાવવા માટે હરિને વિવિધ સ્વરૂપોમાં અવતાર તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા છે.
પુરાણો અનુસાર નારાયણની પત્ની લક્ષ્મી છે, તેમનું નિવાસસ્થાન ક્ષિરા સાગર છે, તેનું આસાન શેષનાગ ઉપર છે.તેમની નાભિમાંથી એક કમળ ઉત્પન્ન થાય છે જેમાં બ્રહ્માજી રહે છે. તેણે પદ્માને તેના નીચલા ડાબા હાથમાં પકડ્યો છે.નીચે એક તેના જમણા હાથમાં કૌમોદકી નામની ગદા ધરાવે છે. ઉપલા ડાબા હાથમાં પંચજન્ય શંખ છે. ઉપરનો એક જમણા હાથ સુદર્શન ચક્ર ધરાવે છે.
પુરાણો માં ઉલ્લેખ મળે છે કે ભગવાન વિષ્ણુ એ એમના વિરાટ સ્વરૂપ ના દર્શન લક્ષ્મી જી ને કરાવ્યા હતા. હકીકતમાં આ વિશે અલગ અલગ પુરાણોમાં અલગ અલગ જાણકારી મળે છે. ભગવાન વિષ્ણુ ના પરમ ભક્ત વિષ્ણુ ના વિરાટ સ્વરૂપ નો ઉલ્લેખ ભગવદ્ગીતા ના અધ્યાય ૧૧ માં છે. વિશ્વરૂપ કહો અથવા ભગવાન વિષ્ણુ ના વિરાટ સ્વરૂપ નો ઉલ્લેખ ભગવદગીતા ના અધ્યાય ૧૧ માં છે, જેમાં ભગવાન કૃષ્ણ અર્જુન ને કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધ માં વિશ્વરૂપ દર્શન કરાવે છે, પરંતુ એમણે આ રૂપ માં પહેલા પણ એમના ભક્તો ને દર્શન આપ્યા છે. આ રૂપ માં ખુબ બીજા અમુક લોકો ને જ દર્શન મળ્યા છે. આ સ્વરૂપ ના દર્શન જે વ્યક્તિ ખુબ રામ ભક્તિ કરતા હતા એને ખુબ સારી રીતેથી મળ્યા છે ભગવાન વિષ્ણુ ના દર્શન.
